Łazik z Tormesu (hiszp. Vida de Lazarillo de Tormes y de sus fortunas y adversidades – „Żywot Łazarza z Tormes, oraz o jego dolach i niedolach”) – anonimowe opowiadanie hiszpańskie, opublikowane w 1554 roku. Zapoczątkował gatunek powieści łotrzykowskiej, cieszący się dużą popularnością w XVII wieku. Polski tytuł utworu został utworzony przez Maurycego Manna z połączenia imienia głównego bohatera (Łazarz) i jego sposobu życia (łazik).
Utwór odwołuje się do typu postaci nazywanego po hiszpańsku picaro – młody chłopiec lub dziewczyna, unikający nędzy i wysiłku poprzez chwytanie się najrozmaitszych sposobów i pozostający w opozycji do społecznej obyczajowości. Opowiada historię chłopca z okolic rzeki Tormes. Wobec braku opieki ze strony rodziców musi on sam poszukać sobie źródła utrzymania, które uchroniłoby go przed głodem. Pracuje m.in. jako przewodnik złośliwego ślepca czy giermek biednego szlachcica. Z ogromną energią i sprytem bohater dąży do znalezienia sobie miejsca w brutalnym świecie i uniknięcia nędzy przy możliwie małym nakładzie pracy. Przygody Łazarza opisane są z dużą ilością ironii i optymizmu.
Opowiadanie zdobyło sobie dużą popularność i poczytność. Już w 1554 roku było wydawane trzykrotnie. Utwór został szybko przełożony na inne języki, m.in. na francuski (1560), angielski (1568) i flamandzki (1579). Pojawiły się też liczne jego naśladownictwa.
W 1559 opowiadanie zostało wpisane na indeks ksiąg zakazanych, natomiast w 1573 ukazało się złagodzone i możliwe do zaakceptowania przez Inkwizycję wydanie utworu pt. Lazarillo Castigado.