Trochę geografii…

Hiszpania, Królestwo Hiszpanii (hiszp. Reino de España, gal. Reino de España, kat. Regne d’Espanya, arag. Reino d’España, bask. Espainiako Erresuma, okc. Regne d’Espanha, ast. Reinu d’España) – największe z trzech państw położonych na Półwyspie Iberyjskim. Na zachodzie Hiszpania graniczy z Portugalią, na południu z należącym do Wielkiej Brytanii Gibraltarem, oraz przez Ceutę i Melillę z Marokiem. Na północy, przez Pireneje, kraj graniczy z Francją i Andorą. W skład Hiszpanii wchodzą także Baleary na Morzu Śródziemnym, Wyspy Kanaryjskie na Oceanie Atlantyckim oraz tzw. terytoria suwerenne (hiszp.: plazas de soberanía), w skład których wchodzą dwie hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej, Ceuta i Melilla, oraz liczne niezamieszkane wyspy po śródziemnomorskiej stronie Cieśniny Gibraltarskiej, takie jak enklawy będące częściami prowincji Kadyks i Malaga: Chafaryny, Alborán czy Perejil. Do Hiszpanii, a dokładniej do Katalonii, należy także otoczone przez terytorium francuskie miasteczko Llívia. Najdalej wysuniętym na północ punktem kraju jest przylądek Estaca de Bares w Galicii, na południe – Punta Saltos na kanaryjskiej wyspie Hierro, na wschodzie – Punta Esperó na Minorce.

Geografia

Hiszpania to kraj wyżynny i górzysty.

Budowa geologiczna

Centralna część Hiszpanii zbudowana jest z masywów paleozoicznych, częściowo przykrytych osadami mezozoicznymi i kenozoicznymi, które występują w rozległych nieckach. Od północnego wschodu i południowego wschodu graniczą z nimi alpejskie pasma fałdowe Pirenejów i Gór Betyckich.

Góry

Hiszpania jest krajem wyżynno-górskim (około 90 proc. obszaru zajmują wyżyny i góry). Centralną część kraju zajmuje wyżyna zwana Mesetą Iberyjską, która wznosi się średnio do 600 m n.p.m. Góry Kastylijskie dzielą ją (najwyższy szczyt Almanzor – 2592 m n.p.m.) na dwie części: Starą i Nową Kastylię. Mesetę otaczają góry: od północy Góry Kantabryjskie z najwyższym szczytem Torre de Cerredo (2648 m n.p.m.), od północnego wschodu Góry Iberyjskie z kulminacją Moncayo (2313 m n.p.m.). Na granicy z Francją rozpościerają się niedostępne Pireneje z kulminacją Aneto (3404 m n.p.m.), które wraz z Górami Iberyjskimi i niższymi Górami Katalońskimi otaczają nizinną Kotlinę Aragońską.

Najwyższe szczyty w Hiszpanii:

Hydrologia

Głównymi rzekami Hiszpanii są: Tag, Ebro, Gwadiana, Duero i Gwadalkiwir – płyną one w głębokich dolinach oraz mają zmienne stany wód. Duero jest najobfitszą w wodę rzeką na Płw. Iberyjskim, ale i jej wody znacznie opadają w lecie. Istnienie progów uniemożliwia żeglugę, lecz stwarza możliwości wykorzystania energetycznego. Dopływy są wykorzystywane dla celów irygacyjnych, co jednak możliwe jest dzięki budowie zbiorników retencyjnych. Największy z nich znajduje się na Esli w pobliżu jej ujścia do Duero. Tag, z kolei jest najdłuższą rzeką półwyspu (~1 010 km), lecz jest ona mało zasobna w wodę. Na odcinku 50 km tworzy granicę między Hiszpanią a Portugalią. Wody Tagu spływają na zachód głęboko wciętą (100 – 150 m) doliną. Jej niskie stany w porze letniej i duże spadki terenu uniemożliwiają żeglugę na tej rzece. Gwadiana jest rzeką w swym górnym biegu rzeką typowo krasową – miejscami zanikającą i miejscami pokazującą się w jeziorach krasowych.

Gleby

Pokrywa glebowa Hiszpanii jest bardzo zróżnicowana. Północne obszary pokryte są glebami brunatnymi, a w Górach Kantabryjskich, występuje kompleks gleb bielicowych o niewykształconym profilu. W wielu miejscach Galicji (zwłaszcza w dorzeczu górnego Minho, o dużej wilgotności) rozpowszechnione są: gleby piaszczyste, szkieletowe i zabagnione a nawet torfowiska. Ogromne regiony pozostałej części Hiszpanii pokryte są glebami brązowymi (cynamonowymi) i brunatnymi śródziemnomorskimi.

Flora

Północną część kraju porastają lasy liściaste, zaś na południu dominują lasy iglaste. Na południu i w środkowej części kraju występuje roślinność śródziemnomorska z enklawami wiecznie zielonych lasów z dębem korkowym, oliwką i pinią. Na suchym obszarze południowo-wschodnim rośnie trawa stepowa, głównie ostnica mocna. W górach występują piętra roślinne. Na Wyspach Kanaryjskich roślinność jest uboga z endemiczną draceną smoczą, roślinami gruboszowatymi i wawrzynem kanaryjskim. Na Minorce występuje zimozielona formacja roślinna garig. Ponadto florę Hiszpanii uzupełniają takie rośliny jak: dąb skalny, palma karłowata, drzewo chleba świętojańskiego oraz, najbardziej pospolita z wszystkich wymienionych sosna alpejska, charakteryzująca się jasnozielonymi igłami, srebrzystymi gałęziami i rudobrązowymi szyszkami.

Fauna

Podobnie jak w przypadku flory tak i w faunie znajdujemy tu przedstawicieli środkowoeuropejskiej i północnoafrykańskiej fauny. Na północy kraju przeważają gatunki środkowoeuropejskie. W Pirenejach można spotkać dzikie świnie, wilki, kozice czy rysie. Z ptaków drapieżnych spotkamy orły i sępy. W górach centralnej części Hiszpanii występują lisy, borsuki, krety i różnorodne gryzonie. W tym samym rejonie, na stepowych nizinach występują zające, króliki i populacja różnorodnych gryzoni. Na południu Hiszpanii występują reprezentanci północnoafrykańskiej fauny, zwierzęta takie jak jeżozwierz, przepiórka, łasica, szakal oraz wiele gatunków jaszczurek. Na Gibraltarze występuje jedyny gatunek małp europejskich – magota gibraltarska[7]. Rzeki kraju obfitują w różnorodne gatunki ryb takie jak: pstrągi, łososie – w rzekach w regionie Kantabrii, płocie czy świnki. W przybrzeżnych rejonach mórz napotkać można tu dorsze, makrele i tuńczyki. Miejscowe zwierzęta, nie spotykane gdzie indziej w Europie, to m.in. żeneta i koziorożec pirenejski. Licznie występują tu ptaki.

Podział administracyjny

Hiszpania dzieli się na 17 wspólnot autonomicznych (Comunidades Autónomas), które cieszą się dużą autonomią (głównie w kwestiach szkolnictwa, podatków, itd.), oraz dwa miasta autonomiczne (Ciudad Autónoma). Oto one:

•  Andaluzja (Andalucía)
•  Aragonia (Aragón)
•  Asturia (Asturias)
•  Baleary (Islas Baleares)
•  Estremadura (Extremadura)
•  Galicja (Galicia)
•  Kantabria (Cantabria)
•  Kastylia-La Mancha (Castilla La Mancha)
•  Kastylia i León (Castilla y León)
•  Katalonia (Cataluña)
•  Kraj Basków (País Vasco)
•  La Rioja (La Rioja)
•  Madryt (Madrid)
•  Murcja (Murcia)
•  Nawarra (Navarra)
•  Walencja (Valencia)
•  Wyspy Kanaryjskie (Islas Canarias)

Integralną część Hiszpanii stanowią tzw. hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej:

•  Ceuta (Ceuta)
•  Melilla (Melilla)

Klimat

Klimat Hiszpanii jest zróżnicowany, od chłodnego i deszczowego na północnym zachodzie, po gorący i suchy na równinach Andaluzji. Wynika to z ukształtowania terenu. Centrum kraju charakteryzuje się klimatem kontynentalnym. Jest to teren otoczony pasmami górskimi, w związku z czym nie dociera tam wilgotne powietrze i jest bardzo sucho. Występują duże amplitudy temperatur dziennych jak i rocznych. Latem na całym obszarze kraju z wyjątkiem północnego wybrzeża, jest gorąco i słonecznie. Średnie temperatury wynoszą 12 °C w styczniu i 25° w lipcu, roczna ilość opadów sięga 250 mm. Madryt, leżący na wysokości 660 m, ma średnie temp. 5 °C w styczniu i 24 °C w lipcu. Północ kraju jest terenem zdecydowanie wilgotnym. Występują tam spore opady, a temperatury są umiarkowane. Niewielkie amplitudy miesięczne wskazują na łagodne zimy (od 6 °C do 10 °C) i chłodne lata (średnio poniżej 22 °C). Obszar wybrzeża na wschodzie i południu kraju przejawia cechy klimatu śródziemnego z wpływem klimatu morskiego, im bardziej na południe tym bardziej gorący klimat. Jest to teren raczej suchy, z gorącym latem (ponad 22 °C) i łagodną zimą (od 6 °C na północno-wschodnim wybrzeżu do ponad 10 °C na południu).

Strefy klimatyczne w Hiszpanii:

Strefa klimatyczna: Podzwrotnikowa i umiarkowana
Klimat: Śródziemnomorski, kontynentalny i morski

Język

W Hiszpanii status urzędowego ma język: kastylijski (potocznie zwany hiszpańskim), oraz regionalnie także: kataloński, baskijski i galisyjski. Zgodnie z zapisem w konstytucji Hiszpanii, każdy obywatel tego kraju ma obowiązek znać język kastylijski.

Język kataloński jako urzędowy występuje w Katalonii i na Balearach. Poza tym używany jest w Pasie Zachodnim (Aragonia) i w comarce Carche na terenie Murcji. Na terenie wspólnoty autonomicznej Walencja, używany jest wariant języka katalońskiego – walencjański. Język galicyjski jako urzędowy występuje tylko w Galicji. Ponadto używany jest w prowincjach León i Zamora, jednak nie ma tam statusu urzędowego. Język baskijski jako urzędowy występuje w Kraju Basków i na północy Nawarry. W gminach doliny Arán w katalońskiej prowincji Lleida, obowiązuje język aranejski, wariant oksytańskiego.

Występują także liczne języki i dialekty romańskie, które nie mają statusu urzędowych w żadnej z hiszpańskich gmin. Są to:

• asturleoński, w skład którego wchodzą:
  • asturyjski (używany w Asturii),
  • kantabryjski (używany w Kantabrii),
  • leóński (używany w prowincjach: León i Zamora),
  • estremadurski (używany w Estremadurze)
• aragoński (używany w Aragonii)
• portugalski (niegdyś używany w niektórych gminach na terenie Estremadury, graniczących z Portugalią; obecnie praktycznie nie używany)