Salvador Domingo Felipe Jacinto Dalí i Domènech, bardziej znany jako Salvador Dalí, 1° Marqués de Dalí de Púbol (Figueras, Hiszpania, 11 maja 1904 roku – Ibídem, 23 stycznia 1989), hiszpański malarz, uważany za największego reprezentanta surrealizmu. Dalí jest znany ze swoich wstrząsających i onirycznych obrazów surrealistycznych. Jest zwyczaj przypisywania jego umiejętności malarskich wpływom i podziwom sztuki renesansu. Był również profesjonalnym rysownikiem. Talent Daliego objął również kino, rzeźbę i fotografię, co przyczyniło się do licznej współpracy z innymi artystami audiowizualnymi. Potrafił stworzyć swój własny rozpoznawalny styl, który w rzeczywistości był eklektyczny i który ‘zwampiryzował’ innowacje innych ludzi. Jedno z jego najsławniejszych dzieł jest ’Trwałość pamięci’, sławny obraz ‘miękkich zegarów’, stworzony w 1931.
Jako artysta z ekstremalną wyobraźnią, ukazał zauważalną tendencję do narcyzmu i megalomanii, której celem było zwrócenie na siebie uwagi publicznej. Ta postawa irytowała tych, którzy cenili jego sztukę i usprawiedliwiała krytyków, którzy odrzucali jego ekscentryczne zachowanie, takie jak reklama samego siebie, zazwyczaj bardziej uderzająca niż sama produkcja artystyczna. Dalí kochał wszystko co złote i z przepychem, jego pasja do luksusu i mody orientalnej.
Symbolizm
Dalí odkrył szeroki i osobisty wszechświat symboliki w swoich dziełach. ’Miękkie obrazy’, które pojawiły się w 1931 roku, zostały zinterpretowane jako odniesienie do teorii względności Alberta Einsteina i rzekomo zostały stworzone po obserwacji kawałków camembert wystawionych na gorące sierpniowe słońce. Kolejnym z często powtarzających się symboli jest słoń, który po raz pierwszy pojawił się w ’El Sueño’ w wyniku lotu osy nad granatem sekundę tuż przed przebudzeniem się (1944). Słonie Daliego, inspirowane rzymskim obeliskiem Giana Lorenzo Berniniego, mają zwyczaj pojawiania się z długimi prawie niewidzialnymi nogami, niosąc obeliski na swoich grzbietach. Połączenie tych delikatnych skrajności, obeliski, w których niektórzy chcieli zobaczyc symbol falliczny, sprawiają wrażenie nierzeczywistość widmo. ’Słoń stanowi zniekształcenie przestrzeni – wyjaśnia Dalí w Surrealizm i Dalí Dawna Adesa -ze swoimi ostrymi nogami przecząc prawu nieważkości, zdefiniowanemu bez najmniejszego estetycznego zmartwienia, tworzę coś, co inspiruje mnie do głębokich emocji, która skłania mnie do malowania szczerze’
Innym z powtarzających się symboli jest jajko. Nawiązuje do konceptu prenatalnego życia wewnątrzmacicznego. Czasem odnosi się do symbolu nadziei i miłości i właśnie w ten sposób interpretuje się jego ’Metamorfosis de Narciso’. Także odwołał się do obrazów fauny: mrówki symbolizujące śmierć, korupcję i intensywne pożądanie seksualne; ślimak jako głowa ludzka (zobaczył ślimaka na rowerze w ogrodzie Sigmunda Freuda, kiedy poszedł go odwiedzić; ) i homary jako symbol dekadencji i terroru.
Inne działalności artystyczne
Działalność artystyczna Daliego nie ograniczała się jedynie do malarstwa. Niektóre z jego popularnych dzieł to rzeźby lub ready-mades. Przysłużył się również m.in.teatrowi, modzie, fotografii. Dwa z jego najsławniejszych surrealistycznych artefaktów były : ‘Telefon-homar’ i ‘Sofa w kształcie ust Mae West’ (zrealizowanych między 1936 i 1937). Artysta i mecenas Edward James polecił ich wykonanie Daliemu. James w wieku pięciu lat odziedziczył parcelę w West Dean (Sussex, Inglaterra), skąd rozpoczął produkcję surrealistycznych produkcji w dekadzie lat 30. 'Homary i telefony mają oczywiste skojarzenia seksualne dla Daliego, wyjaśnia, ‘telefon-homar’ wystawiony w Tate Gallery, i stąd wyciągał analogię między jedzeniem a sexem’. Ten telefon był perfekcyjnie operacyjny i James nabył cztery takie aby zastąpić je tymi, które mial wcześniej w swoim angielskim retiro. Jeden z nich znajduje się obecnie we wspomnianej galerii, drugi w muzeum telefonów w Fráncfort del Meno, trzeci jest własnością Fundacji Edwarda Jamesa i czwarty należy do National Gallery w Australii.
Sofa Mae West, z drewna i satyny, otrzymała swoją formę ust znanej aktorki, którą był zafascynowany Dalí. Mae West pojawiła się już wcześniej na obrazie zatytułowanym ‘Twarz Mae West’ (1935), sofa znajduje się obecnie w muzeum Brighton and Hove w Anglii.
Między rokiem 1941 i 1970 Dalí poświęcił się projektowaniu biżuterii, osiągając w sumie aż 39 egzemplarzy. Biżuteria stworzona według zawiłego projektu zawierała części ruchome. Najpopularniejsza z nich, ’Corazón real’, zrobione ze złota, 46 rubinów, 42 diamentów i 4 inkrustowanych szmaragdów, zrobione w ten sposób, że środek ‘pulsuje’ jak prawdziwe serce. W 1949 roku sam Dalí skomentował ‘bez widowni, bez obecności widzów, ta biżuteria nie mogłaby stanowić powodu dla którego powinna zostać stworzona. Obserwator jest końcowym twórcą. Las Dalí-Joies (po hiszpańsku, Joyas de Dalí) znajdują się obecnie w teatrze-muzeum Figueras, jako integralna część jego stałej kolekcji.
Dalí współpracował również w kreacji sztuki teatralnej. W 1927 roku zaprojektował scenografię do sztuki Lorca Mariana Pineda. Do Las bacanales, baletu z 1939 opartego na Tannhäuser Richarda Wagnera (1845), Dalí zajął się projektowaniem sceny i wydaniem libretto. W 1941 Dalí zaprojektował scenografię do ’Laberinto’ oraz w 1949 do ’El sombrero de tres picos’.
Chociaż początkowo znany ze swoich obrazów, Dalí w młodości ujawnił wcześnie swoje zainteresowanie kinem i chodził do kina każdą niedzielę. Według jego opinii istnieją dwa wymiary teori kina: «las cosas de por sí», to znaczy, fakty, które są przedstawione w świecie kamery, i ‘wyobraźnia fotograficzna’ lub sposób w jaki kamera pokazuje obraz i kreatywną wartość, która może się odłączyć. Dalí ukazał się wyjątkowo aktywny po obydwóch stronach kamery. Stworzył wspaniałe dzieła sztuki, takie jak ’Destino’ (we współpracy z Waltem Disneyem), film rozpoczęty w 1946 i zakończony w 2003 przez Baker Bloodworth i Roy’a Oliver Disney. W tym projekcie zawarte są obrazy oniryczne, takie jak dziwne latające figury i inspiruje się piosenką Destino (meksykański liryk Armando Domínguez). Jednakże, kiedy Disney zatrudnił Daliego, jego firma nie była przygotowana do zaakceptowania projektu, który chciał rozwinąć. Po ośmiu miesiącach intensywnej pracy, kompania musiała porzucić projekt z powodu trudności budżetowych. 57 lat później zakończono produkcję. Wystawiony na różnych festiwalach filmowych, film stanowi połączenie ducha artystycznego Daliego z klasyczną animacją Disneya.
Dalí pracował jako współscenarzysta surrealistycznego filmu Luisa Buñuela 'Un chien andalou’ (’Un perro andaluz’), 17minutowy krótkometraż , który zawiera niektóre z antalogicznych obrazów surrealizmu (jak np.oko cięte przez nóż do golenia). Ten film jest największym wkładem w świat niezależnego kina. 'Un chien andalou’ był sposobem, w którym Dalí załączył swoje obrazy oniryczne w realnym wymiarze. Następstwo scen prowokuje w widzu burzę sensacji. Drugi film, który wyprodukował z Buñuelem, ’L’age d’or’ (’La edad de oro’), nagrana w studio 28 w Paryżu w 1930 roku. Ten film był zakazany w ciągu wielu lat przez faszystowskie i antysemickie grupy, które stworzyły silną grupę braku zaufania w prasie i w paryskim kinie, w którym był wystawiany. Oskarżenie o propagowanie postaw antysocjalnych niewątpliwie wpłynęło na sukces jego kariery artystycznej. W każdym razie, te dwa filmy miały ogromny wpływ na surrealistyczny ruch kinematograficzny: jeśli 'Un chien andalou’ utrzyma się jako najwyższy dokument surrealistycznej przygody kinematograficznej podczas dominacji nieświadomego L’age d’or, jest być może nieustającą manifestacją rewolucyjnej intencji.